ATEX BELGESİ
94/97 ATEX İŞARETİ99/92 ATEX BELGESİ
ATEX NEDİR?
Patlama korumalı ekipmanların,Rusya daa GOST R patlama dayanıklılık standartlarına uymaları gerekmektedir. Rusya patlama dayanıklılık standartları, Avrupa ATEX 95 ve ATEX 137 Direktifleri ve ilgili EN'nin (Avrupa Normları) yanı sıra IEC standartlarıyla uyumlandırılmışlardır. Rusya, IECEx uluslararası belgelendirme sisteminin üyesidir.ARMA DANIŞMANLIK gözetiminde onaylı kuruluşa yapılan başvuru ile, belgelendirme süreci başlar.Değerlendirme prosedürü teknik dokümantasyonun incelenmesini, numunelerin akredite laboratuvarlarda test edilmesini, fabrika denetimlerini ve inceleme ziyaretlerini kapsayabilir. Ekipmanın ATEX, UL, FM veya CSA standartlarına göre belgelendirilmiş olması durumunda, GOST R Patlama Dayanıklılığıyla İlgili Uygunluk Belgesini almak için gereken doğrulama süreci laboratuvar testleri olmaksızın doküman incelemeleriyle sınırlı olabilir. IECEX belgelendirmesine sahip ekipmanlar için süreç daha da basittir.
Kuzey Amerika pazarına giriş, ilgili ekipman emniyet gereklilikleri uyarınca ilgili onaylara tabidir. IECEx uluslararası sisteme uygun olan, ancak özel Kuzey Amerika Bölge Sistemiyle (NEC 500) tamamen uyumlu olmayan Bölgelendirilmiş Alanlarda (NEC 505) kullanılacak ekipmanlar için temel olarak kabul edilebilir.
Uygunluk değerlendirmesi için çeşitli prosedürler vardır. Özellikle Avrupa'da, ATEX Ürün Direktifi (Ekipman Kategorisine göre) ilgili riskin şiddetine dayalı olarak farklı prosedürler öngörmektedir. ATEX Ekipmanları için özel Avrupa tanımlama sembolü (altıgen içinde biçimlendirilmiş Ex) hem belgeli hem de belgesiz ekipmanlarda kullanılmaktadır
ATEX TALİMATLARI VE PNÖMATİK
Bu bildiride, 2003 yılından itibaren Avrupa Topluluğunda uygulanması zorunlu hale getirilen, patlayıcı ortamları, patlayıcı ortamlarda kullanılabilecek ekipmanları ve özelliklerini, alınması gereken önlemleri tanımlayan, açıklayan ve sınıflandıran yeni yaklaşım direktiflerinden, ATEX olarak bilinen talimatın ve pnömatikle bağlantısının incelenmesi amaçlanmıştır.
Muhtemel patlayıcı ortamlarda çalışan teçhizat ve sistemlerle ilgili olup 94/9/At direktifi şekilinde geçmektedir.
Atex Atmospher ve exposible kelimesinin kısaltılmış halidir.ATEX direktifleri 1 temmuz 2003 ten itibaren uygulanmaya konulmuştur. ATEX, Fransızca “ATmosphéres EXplosives” in ilk hecelerinin birleşiminden oluşmuş bir kelimedir. Yaygın AB standartları ile üye ülkelerin kendi standartlarının birleştirilerek ve ihtiyaç duyulan patlayıcı ortam güvenliği ile ilgili konular eklenerek oluşturulmuştur.
İki ATEX direktifi (üreticiler için bir ve ekipman kullanıcı için bir adet) vardır:
ATEX 95 ekipman direktifi 94/9/EC, Ekipman ve potansiyel olarak patlayıcı ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanmış koruyucu sistemler ile ilgilidir.
ATEX 137 işyeri direktifi 99/92/EC, patlayıcı ortamlarda risk altında potansiyel işçilerin sağlık ve güvenlik korumalarını artırmak için minimum gereksinimler ile ilgilidir.
ATEX DİREKTİFLERİ
Yeni ATEX 94/4/EC direktiflerindeki en büyük değişiklikler aşağıdaki gibidir.
Bu direktiflerle beraber artık pnömatik silindir gibi elektrikli olmayan ürünler de bu kapsama alındı.
*Patlayıcı ortamlar için bölgeler tarif edildi ve ürünler içinse kategoriler tanımlandı.
*Patlayıcı ortamlarda kullanılacak ürünlere CE sertifikası zorunluluğu getirildi.
*Her ekipmanla beraber kullanma kılavuzunun da verilmesi zorunluludur.
*Bu direktiflerle beraber ilk kez tozlu ortamlar da kapsam içine alındı ve toz koruma da, gaz koruma talimatlarına benzer şekilde bölgelere ve kullanılabilecek ürünler de kategorilere ayrıldı.
*Bu direktiflerin kapsamı bütün maden endüstrisini ve diğer bütün patlayıcı atmosferleri kapsamaktadır.
*Temel güvenlik gerekliliklerini de bu direktifler içermektedir.
KAPSAM
Direktifin birinci maddesine göre, potansiyel olarak patlayıcı ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanan bütün ekipmanlar ve koruma sistemleri bu direktifin kapsamına girmektedir. Potansiyel olarak patlayıcı ortam ise şöyle tanımlanabilir: yerel ve endüstriyel faaliyet koşullarının bir sonucu olarak, ateşleme gerçekleştikten sonra yanma olayının tüm yanmamış karışıma yayıldığı bir atmosferik durum altında gaz, buhar, sis ve toz formundaki yanıcı maddeler ile havanın bir karışımı olan patlayıcı ortamın ortaya çıktığı yerlerdir.
Ayrıca, potansiyel patlayıcı ortamın dışında kullanılmak üzere tasarlanan fakat patlama riski konusunda koruyucu sistemler ve ekipmanın emniyet fonksiyonuna katkıda bulunan veya bunun için gerekli olan emniyet araçları, kontrol cihazları ve düzenleyici cihazlar da direktifin kapsamına girmektedir.
Şu ürünler direktifin kapsamı dışında tutulmaktadır :
Tıbbi cihazlar, patlama tehlikesinin münhasıran patlayıcı maddeler ile güvenli olmayan kimyasal maddelerin varlığından kaynaklandığı ekipmanlar ve koruyucu sistemler, potansiyel olarak patlayıcı ortamın nadiren ve yalnızca gaz yakıtın tesadüfi sızıntılarının bir sonucu olarak oluşabildiği, evlerde ve ticari olmayan alanlarda kullanılmak üzere tasarlanan ekipmanlar, 89/686/EEC sayılı Direktifin kapsamına giren kişisel koruyucu donanımlar, açık denizlerde kullanılan gemiler, hareketli açık deniz birimleri ve gemilerdeki ekipmanlar, taşıma araçları, AT Anlaşmasının 223. Maddesinin birinci bölümünün (b) bendi kapsamına giren ekipmanlar (silahlar, cephane ve savaş malzemeleri).
Potansiyel olarak patlayıcı ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanan taşıtlar bu direktifin kapsamı dışında değildir.
Atex Direktifleri 2 kısımdan oluşmaktadır;
*ATEX 137 Tesisi imal edenin veya son kullanıcının yapması gerekenlere odaklanan işçi koruma direktifi
*ATEX 95 Parça üreticinin yapması gerekenlere odaklanan ekipman direktifi
*ATEX 95 VE ATEX 137 ARASINDAKİ BAĞLANTI *ATEX 137 ye göre tesisi kuran firmalar şu tanımları yapmalıdırlar:
*Bölge (zone) tarifi
*Sıcaklık sınıfı
* Patlama grubu
*Çevre sıcaklığı
ATEX 95 e göre ekipman üreticisi firmalar da ürünleri için şu bilgileri sağlamalıdırlar:
* Cihaz kategorisi
* Sıcaklık sınıfı
* Patlama grubu
* Çevre sıcaklığı
Ekipmanlar gruplara ayrılmaktadır. Birinci grup ekipman, grizu ve yanıcı toz tehlikesi olan madenlerin yer altı kısımlarında ve bu madenlerin yer üstü teçhizatlarının parçalarında kullanılmak amacıyla tasarlanan araçlardan oluşur. İkinci grup ekipmanlar, diğer alanlarda kullanılmak üzere tasarlananları kapsar. Bu gruplarda, ilgili ekipmanların sağladığı koruma seviyesini gösteren ekipman kategorileri bulunmaktadır.
İŞÇİ KORUMA DİREKTİFİ (ATEX 137)
Yeni bir direktif olan Atex 137, potansiyel patlayıcı ortamlarda risk altında olan çalışanların korunması içindir. Son kullanıcının çalışma alanlarının analizi yapılarak, direktifteki minimum gereklilikler sağlanmış olmalıdır.
İlk defa potansiyel patlayıcı olarak toz bu direktiflerde yer almaktadır. Silolar, un değirmenleri, hızardan çıkan tozlar (kereste fabrikası), süt tozu üretim ve transfer alanları bu direktifin dahilindedir.
PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
***Tehlikeli Yerlerin Sınıflandırılması
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır. Bu bölgeler aşağıda tarif edilmiştir.
* Patlama ya sebep olabilecek oluşumlar
* Elektriksel patlama kaynakları
* Kıvılcım ya da ark oluşumu
* Kompenzasyon akımı
* Bobinlerin sıcak yüzeyi
* Mekanik olarak patlama
* Sürtünme, sıkıştırma nedeniyle oluşan sıcak yüzey
* Adiabatik ısınma
* Elektrostatik boşalma
* Mekanik olarak oluşabilecek kıvılcım
* Patlamaya sebep olabilecek diğer kaynaklar
* Açık ateş ya da alev, örnek: kaynak ekipmanları, sigara içilmesi
* Sıcak yüzeyler, örnek: frenler
* Kendinden yanmalı (yanıcı) reaksiyon, ekzotermal reaksiyon
* Yanıcı malzemeler
* Ultrason
* Işık sonucu sıcaklık artışı
İşyerinde risk değerlendirmesi yaparken patlayıcı ortamdan kaynaklanan özel risklerin değerlendirmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
* Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı,
** Statik elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme olasılıkları,
*** İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşimleri,
**** Olabilecek patlamanın etkisinin büyüklüğü.
BÖLGE VE KATOGORİLER
* Gaz ,sis buhardan oluşan patlayıcı ortamlara en iyi örnekler aşağıda verilmiştir:
* Kimyasal fabrikalar
* Tank kurulumları
* Rafineriler
* Atık arıtma tesisleri
* Hava limanları
* Güç istasyonları
* Boya fabrikaları
* Boya atölyeleri
* Liman tesisleri, havaalanlarının bazı bölümleri
ATEX 95 PATLAYICI ORTAMLARA UYGUN ÜRÜNLER
* Güvenlik talimatı olmalıdır.
* Montaj talimatı olmalıdır.
* Kullanma talimatı bulunmalıdır.
* Servis ve acil durum tamirat bilgisi bulunmalıdır.
* Gerekliyse, tehlikeli bölgelerin gösterimi bulunmalıdır.
* Gerekliyse eğitim talimatnamesi bulunmalıdır.
* Malzemenin, kullanılacağı bölge içerisindeki güvenliğine şüphe duymadan bölgenin seçimine karar verilmesini sağlayacak bilgiler bulunmalıdır.
* Elektriksel ve basınç bilgileri, maksimum yüzey sıcaklığı ve diğer limit değerler belirtilmelidir.
* Eğer gerekliyse, kullanımı ile ilgili özel bilgiler ve yanlış kullanımla ilgili bilgiler verilmelidir.
* Eğer gerekliyse, sistemi koruyabilecek araçlar belirtilmelidir.
* Kullanma talimatları, ürünün satıldığı bölgedeki dilleri de içermelidir. Bu talimatlar, üretici firma ya da yetkili temsilcisi tarafından yapılmış olmalıdır.
* Kullanma talimatları, güvenlik açısından, ürünün hizmete alınması, kontrol edilmesi, düzeltilmesi ve gerekirse tamir edilmesi durumları için gerekli çizim ve diyagramları içermelidir.
* Güvenlik uyarıları, literatürde belirtilmiş güvenlik önlemleriyle çelişmemelidir.
ATEX VE PNÖMATİK
Eski talimatlar sadece elektrikle çalışan ürünleri içinken, yeni talimatlar elektrik dışı ürünler (pnömatik silindirler ve hava uyarılı valfler) ve tozlu ortamları da kapsamaktadır. ATEX talimatına uyması gereken ve EX sertifikası olması gereken pnömatik ürünler şunlardır:
*Piston kollu silindirler
** Piston kolsuz silindirler
*** Pnömatik valfler : Yeni yaklaşım direktiflerine göre hem valfin bobini hem de valfin gövdesi ayrı ayrı bu direktiflere uymalıdır. Eskiden bobinin EX olması yeterliydi, aynı bobini farklı valflere takıp patlayıcı ortamda kullanmak mümkündü, artık değil.
*** Şok emiciler
ATEX talimatları gaz, buhar, toz vs. gibi yanıcı maddelerin havayla karışıp ufak bir tutuşmada çok hızlı yayılıp patlayıcı bir ortam oluşturduğu yerler ile ilgilidir. Bu tip ortamlarda çalışacak ürünlerin kullanma kılavuzu, uygunluk sertifikası, ve kesinlikle CE işareti ve patlama koruması etiketine sahip olmaları gerekmektedir.
ATEX’in kapsamı dışında kalan ürünler ise:
* Pnömatik aksesuarlar
** Hortum, rakor
*** Pnömatik altlıklar
**** Akış kontrol ve açma-kapama valfleri
***** Hava hazırlayıcıların elektrikle çalışmayan parçaları (filtre, yağlayıcı v.s.)
****** Mekanik aksesuarlar
ATEX ETİKET ÖRNEĞİ VE AÇIKLAMALARI
CE işaretinin yanında imalatçının adı ve adresi, ürünün seri ve tip numarası ve imalat tarihi de ürüne iliştirilmelidir. Ayrıca, bu ürünler özel bir patlama koruma işareti (Yunanca epsilon) ile bunu izleyen ve bir altıgen içinde ekipman grubunu ve kategorisini belirten sembol ile işaretlenmelidir. İkinci grup ekipman için G harfi (gaz, duman ve sisin yol açtığı patlayıcı ortamlar için) veya D harfi (tozun yol açtığı patlayıcı ortamlar için) eklenmek zorundadır. Uygunluk değerlendirme prosedürüne bir onaylanmış kuruluş üretim aşamasında katılmak zorunda olduğu zaman, bu kuruluşun ayırt edici işareti de ürünün üzerine damgalanmak zorundadır.
ARMA DANIŞMANLIK VE EĞİTİM, ATEX BELGELENDİRME çalışmasında firmanıza gerekli desteği sağlayacaktır…
